निसर्गाने नटलेलं सावंतवाडी शहर
मैदानी भागात हवामान अधिक गरम होत आहे. येत्या सुट्टीत सहलीला जाण्याचे प्लॅन्सही तयार होऊ लागले आहेत. अशा हवामानात, बहुतेक लोकांना डोंगरावर जायला आवडते. आजही देशात काही निसर्गाने नटलेली सुंदर शहर आहेत, ज्याबद्दल फक्त काही लोकांना माहिती आहे. यापैकी एक म्हणजे सावंतवाडी हे महाराष्ट्राच्या कोकण भागात वसलेले एक लहान पण अतिशय सुंदर शहर आहे. त्याला ‘हिल सिटी’ असेही म्हणतात. जर तुम्ही निसर्गप्रेमी असाल तर हे ठिकाण तुम्हाला खूप मोहून टाकेल. एकदा का तुम्ही त्याच्या कुशीत आलात की तुम्ही त्याच्या जाळ्यात जखडत जाल. खरं तर इथला निसर्ग खूप दयाळू आहे. सर्वत्र हिरवाईचे दृश्य दिसते. घनदाट जंगलांनी व्यापलेल्या या भागात पर्वतही हिरवेगार आहेत. हिरवीगार शेतं, आंबा, खजूर, काजू आणि नारळाची झाडं, रंगीबेरंगी फुलं असलेल्या अभ्यागतांच्या स्वागतासाठी सदैव तत्पर असलेल्या भारतातील आधुनिक शहरांपेक्षा हे वेगळे दिसते.
सावंतवाडीत तुम्हाला पारंपारिक वारसा आणि नैसर्गिक सौंदर्याचा अप्रतिम संगम पाहायला मिळतो. सह्याद्री पर्वत रांगेत वसलेल्या या डोंगरी शहराचा भौगोलिक पृष्ठभाग नैसर्गिकरित्या उंच-सखल असल्याने येथील वस्तीही आकर्षक आहे. शहराच्या मध्यभागी आधुनिक इमारती देखील आहेत, परंतु जेव्हा तुम्ही इथल्या लोकांना भेटाल तेव्हा त्यांची मालवणी आणि मराठी मिश्र बोली तुमचे मन जिंकेल. आधुनिक इमारती असलेल्या घरांना अंगण असते आणि अंगणात एक अतिशय कलात्मक कोपरा असतो. ही जागा तुळशीच्या रोपासाठी आहे. असा कोपरा इथल्या जवळपास प्रत्येक घरात तुम्हाला दिसेल. तुळशीपूजेला येथे विशेष महत्त्व आहे, जे येथील संस्कृतीचे संकेत देते.
खेम सावंत तिसरा याने १८व्या शतकाच्या उत्तरार्धात येथे राजवाडा पॅलेस बांधला. मोती तालाबमध्ये बोटींग करायला गेल्यास तिथून ही भव्य इमारत दिसते. मोतीतालाबच्या काठावर वसल्याने या वाड्याच्या सौंदर्यात भर पडली आहे. राजवाडा पॅलेस पाहून राजघराण्याच्या राजेशाही जीवनशैलीची झलक मिळते. दरबार हॉल, म्युझियम, एक्झिबिशन हॉल, फोटो गॅलरी, हा सर्व राजवाडा तुम्हाला भूतकाळात घेऊन जाऊ शकतो जेव्हा हा राजवाडा गजबजायचा. येथे तुम्हाला गंजिफा कार्ड कार्यशाळा आणि हस्तकला देखील मिळू शकतात.
हे शहर गंजिफा कलेचे प्रमुख केंद्र राहिले आहे. येथे राणी आई सत्वशीला देवी यांनी या कलेला खूप प्रोत्साहन दिले. सावंतवाडीच्या राजघराण्याचे राजपुत्र लखमाराजे खेम सावंत भोसले यांच्याकडे गंजिफा कार्ड्सचा उत्तम संग्रह आहे. त्यांच्या मते ही कला पर्शियातून भारतात आली आणि मुघल काळात फोफावत गेली. दशावतार गंजिफा कार्ड विशेषतः सावंतवाडीत प्रचलित आहेत. भगवान विष्णूच्या या दहा अवतारांमध्ये नैसर्गिक रंगांनी सुंदर रंगविले आहेत. दशावतार गंजिफामध्ये प्रत्येकी दहा संच आणि १२ पाने असतात. अशा प्रकारे एकूण १२० पाने आहेत. या कार्डसह तीन व्यक्ती एकत्र खेळू शकतात. ही कार्डे गोलाकार किंवा आयताकृती आकारात असतात. मात्र, आता ही पारंपरिक कला लुप्त होत चालली आहे. सावंतवाडीचे आणखी एक प्रमुख पर्यटन आकर्षण म्हणजे श्री विठ्ठल रुक्मिणी मंदिर. सुमारे १८० फूट उंच असलेल्या या मंदिराचा शिखरा अतिशय आकर्षक आहे. दिवसभर येथे पाहुण्यांची गर्दी असते. येथे येणाऱ्या प्रत्येक पर्यटकाला या मंदिराला नक्कीच भेट द्यायची असते.
मोती तलाव शहराचे सौंदर्य वाढवते
मोती तालाब शहराच्या मध्यभागी वसलेले आहे, जे त्यास दोन भागात विभागते. या दोघांना जोडणाऱ्या पुलाच्या मध्ये आहे. शिवरामराजे भोसले यांचा पुतळाही येथे आहे. संध्याकाळच्या उजेडात हा तलाव नवरीसारखा सजलेला दिसतो. यामुळे आजूबाजूचा परिसरही उजळून निघतो. मोती तालाब १८७४ मध्ये बांधले गेले. इकडे चारी बाजूने रस्ते तयार केले आहेत, तिथे चालण्याचा वेगळाच आनंद मिळतो. तलावात नौकाविहारही उपलब्ध आहे. नाममात्र शुल्क भरून तुम्ही तलावाला भेट देऊ शकता.
नरेंद्र डोंगरावरून शहराचे विहंगम दृश्य
घनदाट जंगलांनी व्यापलेल्या इथल्या नरेंद्र डोंगरावर पोहोचलात तर इथे तास कसे निघून जातील ते कळणारही नाही. पावसाळ्यात हा संपूर्ण परिसर मनमोहक दृश्यांनी भरलेला असतो. याच डोंगरावर नरेंद्र बाग बांधली आहे. येथून तुम्ही शहराचे विहंगम दृश्य पाहू शकता. येथे एक हनुमान मंदिर देखील आहे. सर्वात चांगला भाग म्हणजे तुम्हाला वरच्या दिशेने जाणारा पक्का रस्ता मिळेल.
शिल्पग्राम
महाराष्ट्र पर्यटन विकास महामंडळ आणि सावंतवाडी नगरपरिषदेच्यावतीने सावंतवाडीत कला आणि शिल्पग्राम ‘शिल्पग्राम’ बांधण्यात आले आहे. येथे तुम्ही स्थानिक हस्तकला, लोककला आणि ग्रामीण जीवनाची झलक पाहू शकता. आजूबाजूचे कृत्रिम तलाव, धबधबा आणि फुले पाहून खूप आनंद होईल. येथे काही कॉटेजही बांधण्यात आल्या आहेत. आपण इच्छित असल्यास, आपण येथे विश्रांती देखील घेऊ शकता. आणखी एक विशेष बाब म्हणजे या शिल्पग्रामच्या एका भागात आयुर्वेदिक आणि निसर्गोपचार केंद्रही चालते. तुम्हाला आरोग्याशी संबंधित कोणतीही समस्या असल्यास, तुम्ही येथे सल्लामसलत देखील घेऊ शकता.
जवळचे पर्यटन स्थळ
आंबोली हे उंच डोंगराच्या सावलीत, खोल दऱ्यांच्या कुशीत आणि उडत्या ढगांच्या कुशीत वसलेले आहे, जे सावंतवाडीपासून सुमारे ३० किलोमीटर अंतरावर आहे. तिथे जाण्यासाठी घनदाट जंगलातून जावे लागते. दरीतून टेकडी चढून इथे पोहोचताच आनंदी होऊन जाईल. येथे दोन पॉइंट्स आहेत, जे पर्यटकांना खूप आकर्षित करतात. एक कावळाशेत आणि दुसरा महादेवगड पॉइंट. पावसाळ्यात या ठिकाणाचे सौंदर्य वाढते. येथे अनेक सुंदर धबधबे देखील आहेत, ज्यामध्ये धबधबा धबधबा इतका सुंदर आहे की तिथे गेल्यावर परतावेसे वाटणार नाही.
समुद्रकिनारा
विशेष म्हणजे सावंतवाडीपासून गोवा फक्त ४० किमी अंतरावर आहे. च्या अंतरावर आहे. तुम्हाला समुद्रकिनारी फिरण्याची आवड असल्यास, शिरोडा आणि रेडी बीच सावंतवाडीजवळ आहेत, जे गोव्याच्या समुद्रकिनाऱ्यांसारखेच आहेत. हे किनारे सावंतवाडीपासून अवघ्या २३-३० किलोमीटर अंतरावर आहेत. इथपर्यंत पोहोचण्याचा मार्गही अतिशय आकर्षक आहे. सगळीकडे हिरवीगार शेतं, नारळ आणि सुपारीची झाडं आणि फळांच्या बागा दिसतात. जवळच मालवण, तारकर्ली, देवबाग असे समुद्रकिनारेही आहेत.
