अमृतवाणी मराठीचा जगभरात प्रसार करण्यासाठी सामूहिक प्रयत्न करूया – राज्यपाल रमेश बैस

ठाणे, दि.२७(जिमाका) :- भारताच्या स्वातंत्र्याच्या या अमृत काळात आपण सर्वांनी मिळून आपल्या अमृतवाणी मराठीचा जगभरात प्रसार करण्यासाठी सामूहिक प्रयत्न करू या, असे प्रतिपादन राज्यपाल रमेश बैस यांनी आज नवी मुंबई येथे केले.

विश्व मराठी संमेलन-२०२४ चा उद्घाटन सोहळा नवी मुंबई येथील सिडको प्रदर्शन केंद्र या ठिकाणी आज संपन्न झाला, त्यावेळी ते बोलत होते.

यावेळी मराठी भाषा व शालेय शिक्षण तथा मुंबई (शहर) पालकमंत्री दीपक केसरकर, आमदार मंदा म्हात्रे, मराठी भाषा विभागाच्या अपर मुख्य सचिव श्रीमती मनीषा पाटणकर-म्हैसकर, ठाणे जिल्हाधिकारी अशोक शिनगारे, नवी मुंबई महानगरपालिका आयुक्त राजेश नार्वेकर, अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनाचे नियोजित अध्यक्ष डॉ. रवींद्र शोभणे, भाषा सल्लागार समितीचे अध्यक्ष लक्ष्मीकांत देशमुख, महाराष्ट्र राज्य मराठी विश्वकोश निर्मिती मंडळाचे अध्यक्ष डॉ.राजा दीक्षित, महाराष्ट्र राज्य साहित्य आणि संस्कृती मंडळाचे अध्यक्ष डॉ. सदानंद मोरे, अखिल भारतीय मराठी साहित्य महामंडळाच्या अध्यक्ष उषा तांबे, माध्यम सल्लागार जयू भाटकर, मराठी भाषा विभागाचे उपसचिव हर्षवर्धन जाधव, राज्य मराठी भाषा कोष मंडळाचे सचिव डॉ.शामकांत देवरे, साहित्य संस्कृती मंडळाच्या सचिव मीनाक्षी पाटील मान्यवर उपस्थित होते.

आपल्या मनोगताच्या सुरुवातीलाच मराठी समजत असली तरी मला मराठी अस्खलितपणे बोलता येत नाही याची मला खंत आहे, या शब्दात श्री.बैस यांनी दिलगिरी व्यक्त करून महाराष्ट्राच्या संस्कृती आणि परंपरांशी संबंधित विविध पैलूंवर चर्चा करण्यासाठी पुढील ३ दिवसांत संगीत, साहित्य, मनोरंजन, पुस्तक वाचन सत्र आणि भरपूर चर्चा, असे विविध कार्यक्रम होणार आहेत, याबद्दल राज्यपालांनी आयोजकांचे अभिनंदन केले.

दर्पणकार बाळ शास्त्री जांभेकर यांची आवर्जून आठवण काढून ते म्हणाले, संत ज्ञानेश्वर, संत नामदेव, चक्रधर स्वामी, संत तुकाराम, संत रामदास आणि महाराष्ट्रातील अनेक संतांचे केवळ महाराष्ट्रातील जनतेनेच नव्हे तर संपूर्ण मानवजातीने कृतज्ञ असले पाहिजे.ज्यांनी आपल्याला चांगले जीवन जगण्याचा मार्ग दाखविला.

ते म्हणाले, मराठी भाषेला वैभव मिळवून देणाऱ्या संतांचा आणि समाजसुधारकांचा मोठा वारसा असलेले महाराष्ट्रातील लोक खरेच भाग्यवान आहेत. दुर्दैवाने आज केवळ मराठीच नाही तर हिंदीसह भारतातील सर्व भाषांसमोर आव्हाने आहेत.

‘माझा मराठाचि बोलू कौतुके’ असे संत ज्ञानेश्वरांनी अभिमानाने सांगितले होते. महात्मा फुले, सावित्रीबाई फुले, लोकमान्य टिळक, आगरकर, डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर आणि इतर समाजसुधारकांचेही आपण ऋणी असले पाहिजे ज्यांनी मराठीत जनमानसाचे प्रबोधन आणि प्रबोधन केले.

राज्यपाल या नात्याने मी अनेकदा वेगवेगळ्या देशांतील मुत्सद्दींना भेटतो. ते त्यांच्याच भाषेत बोलतात, मी त्यांच्याशी हिंदीत बोलतो, असे अभिमानाने सांगून श्री.बैस पुढे म्हणाले, समाजातील प्रभावशाली लोकांनी इंग्रजी बोलणे श्रेयस्कर मानले तर निश्चितच इतर सर्वजण त्यांचे पालन करतील. भगवद्गीतेत म्हटले आहे की, कोणतीही महान व्यक्ती कोणतेही काम करत असली तरी सामान्य लोक त्यांचे अनुकरण करतात. तो जे काही मानक ठरवतो, संपूर्ण जग त्याचे पालन करते. इंग्रजी ही उच्चभ्रू वर्गाची भाषा आहे, असा खोटा समज समाजातील सुशिक्षित आणि प्रभावशाली लोकांनी पसरविला आहे. आधुनिक शिक्षण वगैरे घेण्यासाठी इंग्रजी ही अनिवार्य भाषा आहे. गेल्या काही वर्षांत अनेकांनी मराठी, हिंदी, तेलुगू, तामिळ, कन्नड माध्यमांच्या शाळांमधून आपली मुले काढून घेतली आहेत.

सध्याच्या काळात आंतरराष्ट्रीय शाळांचे युग आले. शिक्षक पालकांना घरातही मुलांशी इंग्रजीत बोलण्यास सांगू लागले. त्यामुळे भाषिक विभागणी झाली आहे. एक वर्ग आहे जो इंग्रजी बोलू शकतो, आणि दुसरा वर्ग आहे जो इंग्रजी बोलू शकत नाही. इंग्रजी भाषेमुळे झालेल्या या ध्रुवीकरणाचा प्रादेशिक भाषांच्या अभ्यासावर परिणाम झाला आहे. आज आपल्या अनेक मुलांना मराठी, हिंदी आणि इतर भाषा लिहिता-वाचता येत नाहीत.

श्री. बैस म्हणाले की, आपण फिल्म स्टार्सची पूजा करतो. पण आपण अनेकदा पाहतो की, आपले अनेक सिनेतारक आपल्या हिंदी चित्रपटांच्या मुलाखती इंग्रजीत देतात. अनेक वेळा त्यांच्या हिंदी संवादांची स्क्रिप्ट इंग्रजीत लिहावी लागते. एखादी भाषा जनतेला बोलायची असेल तर ती लोकांना आवडली पाहिजे, श्रीमंत आणि प्रभावशाली लोकांनी ती आचरणात आणली पाहिजे.

एक काळ असा होता जेव्हा भारतात बरेच लोक फारसी भाषा शिकत असत. नंतर एक काळ असा आला जेव्हा लॉर्ड मॅकॉले सारख्या लोकांनी इंग्रजी भाषा शिकण्यास सक्रियपणे प्रोत्साहन दिले, असे सांगून राज्यपाल महोदय पुढे म्हणाले की, एकोणिसाव्या शतकाच्या सुरुवातीला इंग्लंडमध्ये वेगळीच विचारसरणी घडत होती. सन 1806 मध्ये, ईस्ट इंडिया कंपनीने भारतात सेवेसाठी नागरी सेवकांना पाठवण्यासाठी लंडनजवळ ईस्ट इंडिया कॉलेजची स्थापना केली. त्या दिवसांत कॉलेजने इतर विषयांसह हिंदुस्थानी, फारसी, बंगाली, तेलुगू आणि मराठी भाषा आपल्या अधिकाऱ्यांना शिकवायला सुरुवात केली. त्या काळात, भारत सरकारच्या सेवेत असलेल्या इंग्रजांना भारतीय भाषांचा अभ्यास करण्यासाठी वार्षिक अनुदान दिले जात असे. गंमत म्हणजे आज भारतातील भारतीय भाषा शिकण्यास प्रोत्साहन देण्याची वेळ आली आहे.

ते पुढे म्हणाले, माझा जन्म महाराष्ट्राजवळील रायपूर येथे झाला. कुशाभाऊ ठाकरे हे माझे राजकीय गुरू होते. स्वामी विवेकानंद शीला स्मारकाचे निर्माते एकनाथ रानडे यांच्याकडूनही मला खूप आपुलकी मिळाली. जागतिक भाषांच्या अभ्यासावरून असे दिसून येते की, श्रीमंत देशांच्या भाषा शिकण्याकडे लोकांचा कल असतो. जर तुम्ही संपत्ती आणि समृद्धीचे निर्माते झालात तर लोक तुमची भाषा शिकतील.

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी देशवासियांना आश्वासन दिले आहे की, येत्या काही वर्षांत भारत तिसरी सर्वात मोठी अर्थव्यवस्था बनेल, याची आठवण करून देताना राज्यपाल श्री. बैस म्हणाले की, महाराष्ट्र 1 ट्रिलियन डॉलरची अर्थव्यवस्था होण्यासाठी प्रयत्नशील आहे. हे तेव्हाच शक्य होईल जेव्हा महाराष्ट्रातील तरुण नवोदित, उद्योजक, स्टार्टअप नेते आणि संपत्तीचे निर्माते होतील. आज लोक फ्रेंच, जर्मन, स्पॅनिश भाषा शिकतात कारण या भाषा शिकल्याने विद्यार्थ्यांना काही प्रकारचे प्रोत्साहन किंवा प्रोत्साहन मिळते. आपल्यासाठी ही अभिमानाची गोष्ट आहे की, आज महाराष्ट्रातील अनेक लोक जगातील विविध देशांमध्ये यशस्वी व्यावसायिक नेते, उद्योजक आणि संपत्ती निर्माण करणारे म्हणून उदयास आले आहेत.

श्री. बैस यांनी महाराष्ट्रातील सर्व यशस्वी व्यावसायिकांना आवाहन केले की, त्यांनी महाराष्ट्रातील तरुणांशी संवाद साधावा आणि त्यांच्या यशोगाथा यूट्यूब चॅनेल, फेसबुक, इंस्टाग्राम आणि इतर प्लॅटफॉर्मवर शेअर कराव्यात. मराठी ही जगातील सर्वाधिक बोलल्या जाणाऱ्या 20 भाषांपैकी एक आहे. तरुणांमध्ये मराठी लोकप्रिय करण्यासाठी प्रयत्न केले पाहिजेत. मराठी भाषेतील विविध बोलींतील साहित्याच्या संवर्धनासाठी प्रयत्न व्हायला हवेत.

याप्रसंगी मनोगत व्यक्त करताना मराठी भाषा मंत्री श्री.दीपक केसरकर म्हणाले की, परदेशात आपल्या महाराष्ट्राची प्रतिमा चांगली आहे. परदेशात असूनही कित्येकांनी मराठी भाषा जपली आहे, ही बाब अत्यंत कौतुकास्पद आहे. आपल्या राज्यातही लवकरच “मराठी भाषा भवना” ची निर्मिती होणार आहे. यासाठी शासनाने 260 कोटी रुपयांच्या निधीची तरतूद केलेली आहे. मराठी भाषा भावनाच्या निर्मितीनंतर मराठी भाषा संवर्धनाशी संबंधित असलेली सर्व कार्यालये, मंडळे ही एकाच इमारतीत येणार आहेत. त्यामुळे मराठी भाषा संवर्धनाच्या कामकाजात अधिक सुसूत्रता व गती येईल.

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी आखलेल्या नव्या शैक्षणिक धोरणाबद्दल धन्यवाद देताना श्री. केसरकर म्हणाले की, मातृभाषेतून शिक्षण ही बाब काळाची गरज आहे. महाराष्ट्र हे पहिले राज्य आहे की, ज्याने इंजिनिअरिंगचे शिक्षणही मातृभाषा मराठीतून शिकविण्याचे धोरण स्वीकारले. प्रत्येक जिल्ह्याला मराठी भाषेचे काम करण्यासाठी निधीची तरतूद करून देण्यात येणार आहे. त्याचबरोबर मराठी भाषा दिन, वाचन प्रेरणा दिन, साहित्य संमेलन, नाट्य संमेलन, चर्चासत्र अशा विविध कार्यक्रमांमधून मराठी भाषा संवर्धनाचे काम जास्तीत जास्त करण्याचा प्रयत्न मराठी भाषा विभागाकडून होत असल्याचेही त्यांनी सांगितले.

कार्यक्रमाच्या सुरुवातीस प्रस्तावना करताना मराठी भाषा विभागाच्या अपर मुख्य सचिव यांनी मराठी भाषा विभागाच्या माध्यमातून मराठी भाषा संवर्धनासाठी होत असलेली विविध कामे, उपक्रम तसेच या विश्व मराठी संमेलनात आयोजित विविध कार्यक्रम व उपक्रमांची माहिती उपस्थितांना दिली.

या कार्यक्रमाच्या निमित्ताने राज्यपाल श्री.बैस यांच्या हस्ते ग्रंथाली प्रकाशनाच्या “निवडक रवींद्र शोभणे” पुस्तकाचे प्रकाशन संपन्न झाले. तसेच परदेशातील विशेषतः अमेरिकेतील पहिली ते दहावीच्या विद्यार्थ्यांना मराठी भाषा शिकविणे, मराठी भाषा शिकवण्यासाठी त्याचा अभ्यासक्रम तयार करणे, मराठी भाषेच्या परीक्षा घेणे आणि मराठी भाषा उत्तीर्ण असल्याचे प्रमाणपत्र देणे, यासाठी मराठी भाषा विभाग, महाराष्ट्र राज्य आणि बृहन्महाराष्ट्र मंडळ, अमेरिका यांच्यातील सामंजस्य कराराचे आदान-प्रदान राज्यपाल श्री.बैस यांच्या उपस्थितीत संपन्न झाले.

कार्यक्रमाची सुरुवात राष्ट्रगीत आणि राज्यगीताने झाली. आभार डॉ.शामकांत देवरे यांनी मानले. या कार्यक्रमाचे सूत्रसंचालन सुप्रसिद्ध निवेदिका मृण्मयी भजक यांनी केले.