सिंधुदुर्गबद्दल ‘या’ खास १० गोष्टी तुम्हाला माहीत आहेत का? Sindhudurg District Information in Marathi

सिंधुदुर्ग हा जिल्हा महाराष्ट्रातील कोकण विभागामध्ये येतो. महाराष्ट्र राज्यातील सर्वात कमी लोकसंख्या असलेला जिल्हा म्हणून देखील सिंधुदुर्ग प्रसिद्ध आहे. सिंधुदुर्ग जिल्हा हा ऐतिहासिक महत्त्व, नैसर्गिक सौंदर्य आणि सांस्कृतिक वारसा यासाठी ओळखला जातो. जाणून घेऊयात सिंधुदुर्ग जिल्ह्याबद्दल खास १० गोष्टी. Sindhudurg District Information in Marathi

नावाची उत्पत्ती: “सिंधुदुर्ग” हे नाव दोन शब्दांवरून आले आहे – “सिंधु,” म्हणजे समुद्र किंवा महासागर आणि “दुर्ग,” म्हणजे किल्ला. छत्रपती शिवाजी महाराजांनी बांधलेल्या प्रसिद्ध सिंधुदुर्ग किल्ल्यावरून जिल्ह्याचे नाव पडले आहे. सिंधुदुर्ग जिल्ह्याची स्थापना १ मे, इ.स. १९८१ साली झाली. सिंधुदुर्ग जिल्ह्याचे आधीचे नाव दक्षिण रत्‍नागिरी जिल्हा होते, ते बदलून सिंधुदुर्ग ठेवण्यात आले. शिवाजी महाराजांनी कुरटे बेटावर बांधलेला सिंधुदुर्ग हा जलदुर्ग ह्या जिल्ह्यात आहे. . १९९९ साली सिंधुदुर्ग जिल्हा हा भारतातील पहिला पर्यटन जिल्हा म्हणून घोषित करण्यात आला.

दशावतार : पावसाळा संपून हिवाळ्याची जसजशी चाहूल लागायला सुरुवात होते तेव्हा वेध लागतात ते गावा गावातील उत्सव आणि जत्रांचे. मंदिरांतील जत्रा म्हणजे तळ कोकणाची वेगळी ओळख. गावातील लोकांनी एकत्र यावे हा त्या मागचा उद्देश. दशावतार म्हणजे विष्णूचे दहा अवतार. कर्नाटकातील यक्षगान परंपरेशी साधर्म्य असल्यामुळे याची पाळेमुळे दक्षिणेत रूजलेली असावित असे मानले जाते. गोवा सिंधुदुर्गात दशावतार तर रत्नागिरी#रायगड मध्ये नमन असा या कलेचा प्रवास होत गेला आहे.

सिंधुदुर्ग जिल्ह्यातील प्रेक्षणीय स्थळे आणि समुद्र किनारे

सिंधुदुर्ग किल्ला:  सिंधुदुर्ग जिल्ह्यात अनेक ऐतिहासिक किल्ले आणि गड आहेत, जे शिवाजी महाराजांच्या काळात बांधले गेले. त्यापैकी सर्वात प्रमुख म्हणजे मालवण किनार्‍यावरील एका बेटावर असलेला सिंधुदुर्ग किल्ला. इतर किल्ल्यांमध्ये विजयदुर्ग, रांगणा आणि सर्जेकोट यांचा समावेश होतो. सिंधुदुर्ग किल्ला हा भारतातील संरक्षित सागरी किल्ल्यांपैकी एक आहे. हे 17 व्या शतकात शिवाजी महाराजांनी कोकण प्रदेशाचे आक्रमणांपासून संरक्षण करण्यासाठी बांधले होते. हा किल्ला लॅटराइट दगडाने बनलेला आहे आणि त्याचे एक अद्वितीय बांधकाम आहे ज्यामुळे तो अभेद्य आहे.

किनारी सौंदर्य: सिंधुदुर्ग जिल्ह्याला १२१ किलोमीटरचा समुद्र किनारा लाभला आहे. सिंधुदुर्ग जिल्ह्याला अरबी समुद्राच्या किनारी एक भली मोठी किनारपट्टी लाभली आहे. येथे सुंदर समुद्रकिनारे, शांत आणि नयनरम्य असी निसर्गाने नटलेली  गावे आहेत, ज्यामुळे सिंधुदुर्ग  हे  एक लोकप्रिय पर्यटन स्थळ बनले आहे.

मालवणी पाककृती: जिल्हा आपल्या चवदार मालवणी पाककृतीसाठी ओळखला जातो, जो मसालेदार आणि चवदार पदार्थांसाठी प्रसिद्ध आहे. मालवणी पाककृतीमध्ये मुख्यतः सीफूड स्वादिष्ट पदार्थ, नारळ-आधारित करी आणि तांदूळ-आधारित तयारी समाविष्ट आहे.

मंदिरे आणि तीर्थक्षेत्रे: सिंधुदुर्ग हे विविध प्राचीन मंदिरे आणि तीर्थक्षेत्रे आहेत. आचरा येथील रामेश्वर मंदिर, कुणकेश्वर येथील कुणकेश्वर मंदिर आणि रेडी येथील महालक्ष्मी मंदिर ही जिल्ह्यातील काही प्रसिद्ध धार्मिक स्थळे आहेत.

वैविध्यपूर्ण वनस्पती आणि प्राणी: हा प्रदेश घनदाट जंगले आणि वन्यजीव अभयारण्यांसह जैवविविधतेने समृद्ध आहे. राधानगरी वन्यजीव अभयारण्य हे असेच एक अभयारण्य आहे जे विविध प्रजातींचे पक्षी, सस्तन प्राणी आणि सरपटणारे प्राणी यासह विविध वनस्पती आणि प्राण्यांसाठी ओळखले जाते.

ऐतिहासिक महत्त्व: किल्ल्यांव्यतिरिक्त, सिंधुदुर्गाने महत्त्वपूर्ण ऐतिहासिक घटना पाहिल्या आहेत. हा मराठा साम्राज्याचा अत्यावश्यक भाग होता आणि शिवाजी महाराजांच्या नौदल रणनीतीमध्ये त्यांनी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली.

अल्फोन्सो आंबा: हा जिल्हा स्वादिष्ट अल्फोन्सो आंब्याच्या उत्पादनासाठी प्रसिद्ध आहे, ज्याला हापूस देखील म्हणतात, जे जगातील सर्वोत्तम आंब्यांपैकी एक मानले जाते.

पहिला पर्यटन जिल्हा: १९९९ साली सिंधुदुर्ग जिल्हा हा भारतातील पहिला पर्यटन जिल्हा म्हणून घोषित करण्यात आला. या जिल्ह्यात देवगड, वैभववाडी, दोडामार्ग, कणकवली, मालवण, कुडाळ, वेंगुर्ला आणि सावंतवाडी या 8 तालुक्यांचा समावेश आहे.

सिंधुदुर्ग जिल्ह्याचा समृद्ध इतिहास, नैसर्गिक सौंदर्य आणि सांस्कृतिक वारसा यामुळे पर्यटक, इतिहासप्रेमी आणि निसर्गप्रेमींना आकर्षित करणारे हे एक उल्लेखनीय ठिकाण आहे. भगवान श्रीकृष्ण कालयवन या द्रविड राजास द्वारकेपासून हुलकावणी देत मुचकुंद राजाच्या गुहेत लपून बसले व कालयवनाचा वध झाल्यावर या जिल्ह्याच्या उत्तरेकडून घाट उतरून करवीरला गेले अशी आख्यायिका आहॆ. रामायणातही या प्रदेशाचा उल्लेख आहे. जिल्ह्यातील नेरूर येथे सापडलेल्या शिलालेखावरून या परिसरात चालुक्यांची सत्ता नांदली असा निष्कर्ष काढता येतो.